ดังตฤณวิสัชนา Dungtrin's Answer
จะทราบได้อย่างไรว่าตนเองกำลังอยู่ในฌานขั้นไหนในขณะที่นั่งสมาธิ
ถาม - ขณะที่นั่งสมาธิ เราจะทราบได้อย่างไรว่ากำลังอยู่ในฌานขั้นไหนครับ
อันนี้ต้องศึกษาเรื่ององค์ฌาน
อย่างถ้าหากว่าเห็นลมหายใจยาวๆ แล้วนึกถึงลมหายใจนั้นไม่เลิก
สำรวจดู ตอนนี้มันยาวอยู่ได้กี่ครั้งกว่าที่มันจะสั้นลง
พอสั้นลงแล้วเดี๋ยวมันกลับยาวขึ้นมาอีกได้ไหม
อันนี้เรียกว่าเป็นการตรึกนึก ภาษาบัญญัติเขาเรียกว่า "วิตก"
คือไม่ใช่วิตกพะวง แต่ว่าวิตกแบบที่มีอาการตรึกนึกถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งอยู่
แล้วเกิดความปรากฏชัด
ถ้าหากว่าใจไม่แวบไปฟุ้งซ่านเลย อยู่กับสิ่งนั้นสิ่งเดียว
อย่างเช่นลมหายใจยาว เราก็รู้แต่ลมหายใจยาวอย่างเดียว
ไม่วอกแวกไปทางอื่นเลย
ราวกับว่ามันมีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ระหว่างจิตกับลมหายใจ
หรือราวกับว่าลมหายใจปรากฏชัด
เสียจนกระทั่งเราสามารถจะใช้จิตสัมผัสได้ราวกับมือสัมผัสลม
แบบนี้เรียกว่า "วิจาร" วิจารไม่ใช่วิจารณ์ เป็น "วิจาร" เฉยๆ ไม่มี "ณ์"
คือแนบเป็นหนึ่งเดียวระหว่างจิตกับอารมณ์
นี่เรียกว่าเป็นองค์ฌานข้อที่สอง
ส่วนองค์ฌานข้อที่สาม คือมันมีปีติ
มีปีติแบบเนียน ไม่ใช่ปีติแบบโลดโผนหรือว่าปีติแบบอ่อนๆ
ปีติแบบรู้สึกเย็นซ่าน ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายเลยที่ไม่เย็น
อันนี้เรียกว่าปีติแบบผรณาปีติ มันเป็นองค์ฌานข้อที่สาม
ถ้าเกิดขึ้นแล้วมันพร้อมจะปรุงแต่งให้จิตเป็นสุข นิ่ง เนียน แล้วก็เสถียร
พอสุขนั้นเกิดขึ้นนานเข้าๆ จิตมันจะใหญ่ขึ้น เป็นการปรุงแต่งให้เกิดจิตใหญ่นะ
องค์ฌานข้อสุดท้ายข้อที่ห้าเรียกว่าเอกัคคตา
อันนี้ถ้าจิตใหญ่ด้วย แล้วก็มีวิตก วิจาร ปีติ สุข พร้อมอยู่ในนั้น
แล้วก็มีความคงที่คงเส้นคงวา นั่นแหละเรียกว่าปฐมฌาน
เอาแค่ปฐมฌานก่อน ไม่ต้องไปคุยถึงเรื่องฌานขั้นอื่น
ถ้าได้ปฐมฌานแล้วเดี๋ยวมันจะรู้เอง
อย่างเช่นพอที่จะต้องตรึกนึก ที่จะต้องมานึกถึงลมหายใจมันหายไป
แต่คือถ้าพูดถึงฌานขั้นอื่น คนมักจะทึกทักนะว่า
"ผมถึงฌานขั้นทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน” อะไรแบบนี้
คือเอาขั้นแรกได้ก่อนนะครับ ปฐมฌาน
ถ้าเราถึงตรงนั้นแล้ว ค่อยมาว่ากันในฌานขั้นต่อไป
แต่ถ้าบอกว่าฌานขั้นนั้นขั้นนี้ มีสภาพอย่างนั้นอย่างนี้
"นี่ผมรู้สึกเฉยๆ ไม่ได้มีความสุข ไม่มีปีติอะไร ผมถึงจตุตถฌานแล้ว"
คนมักจะสรุปกันอย่างนี้นะ แล้วก็คือจิตยังไม่ทันใหญ่ไปถึงไหนเลยนะ
จิตยังเป็นจิตแบบกระต๊อกกระแต๊กอยู่ ยังฟุ้งๆ ยังละเมอๆ อยู่เลย
ก็นึกว่าเข้าใจว่าตัวเองถึงจตุตถฌานแล้ว
อันนี้เจอมาเยอะที่สุดเลย
เก้าสิบเก้าคนในร้อยคนที่บอกว่าตัวเองถึงฌาน มันยังไปไม่ถึงไหนเลยนะ
เอาความเข้าใจเรื่องปฐมฌานให้ได้ก่อน
มีวิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา นะครับ แล้วจากนั้น
ถ้าถึงตรงนั้นจริงๆ มันเหมือนกับเวลาหยุด
มันเหมือนกับจิตแผดเป็นดวงอาทิตย์ อะไรแบบนี้
แล้วค่อยมาว่ากันนะครับว่าฌานขั้นต่อไปมันเป็นอย่างไร
แบ่งปันบทความนี้ให้เพื่อนๆ
| < Prev | Next > |
|---|
