สารส่องใจ Enlightenment

ควรเดินจงกรมอย่างไร



วิสัชนาธรรม โดย หลวงปู่หล้า เขมปตฺโต
วัดบรรพตคีรี (ภูจ้อก้อ) อ.หนองสูง จ.มุกดาหาร




ปุจฉา - การเดินจงกรม ควรเดินอย่างไร ควรกำหนดบริกรรมหรือไม่อย่างไร...
ความยาว (ก้าว) ของทางประมาณกี่เมตร
เวลาเดินไปสุดทางจงกรมใช้หมุนตัวกลับแล้วเดินต่อเลยหรือไม่
ในขณะเดินจงกรมมีบางช่วงหยุดเดินแต่ยังบริกรรมอยู่ คล้ายกับรำพึงมีหรือไม่ครับ
การเดินจงกรมกับนั่งสมาธิอย่างไหนดีกว่ากันครับ
หลวงปู่กรุณาอธิบายโดยละเอียดด้วยครับ (ควรเดินเร็ว ช้าขนาดไหน)



วิสัชนา – การเดินจงกรม ถ้าที่เดินอำนวยก็เดินไปทางทิศตะวันตกและทิศตะวันออก
แล้วให้เข้าทางจงกรมทิศตะวันตกผินหน้ามาทางทิศตะวันออก
แล้วยกมือใส่หัว ส่วนความนึกคิดก็หวังจะทำเพื่อพระนิพพาน
คือเจตนาที่เดินจงกรมเบื้องแรก
และการเดินเอามือซ้ายเหยียดลงที่ใต้ท้องน้อย
แบมือขวาหย่อนลงมาประกบกัน เงยหน้าพอดี
จะก้าวขาขวาหรือซ้ายก่อนก็แล้วแต่สะดวก
แต่ขอให้มีสติอยู่ว่าเราก้าวขวาหรือซ้าย
ส่วนก้าวยาวหรือสั้นนั้นก็ก้าวพอดีๆ เราดีๆ นี้เอง
เร็วหรือช้าก็พอดีเราและก็มีตาทอดลงพอควร



ทางนั้นยาวหรือสั้นข้อนี้แล้วแต่สถานที่จะอำนวย
แต่ไม่สั้นเกินไปเพราะจะกลับวกเวียนลำบาก
เวลากลับซ้ายหรือขวาก็แล้วแต่สะดวก
แต่ขอให้มีสติรู้ตัวว่าเรากลับซ้ายหรือขวา
เวลาเดินจะยกขาซ้ายหรือขาขวาก่อนก็ไม่เป็นปัญหา
แต่ขอให้รู้ว่าเรายกขาขวาหรือขาซ้ายก่อน
โดยใจความก็คือให้สติติดอยู่กับตัวไม่ได้หลงทำ...
การกำหนดบริกรรมก็บริกรรมในกรรมฐานที่เราชอบนั่นเอง



ส่วนทางยาวนั้นในพระไตรปิฎก บางแห่งยาว ๖๐ ศอกก็มี
แต่บางแห่งบางกรณีกอดต้นเสากุฏิเดินเวียนก็มีและก็ได้สำเร็จพระอรหันต์ด้วย
ที่ว่านี้หมายความว่าภิกษุณีบางองค์
ชะรอยในเวลานั้นคงจะมีการขัดข้องไม่สะดวก จึงได้กอดต้นเสาเดิน
หรือหากท่านขัดข้องอะไรก็ไม่บอกชัด
และทางเดินจงกรมนั้นนอกจากทิศตะวันออกตรงไปทางทิศตะวันตกแล้ว
ก็มีทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือตรงไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ สองทางเท่านั้น
ให้เข้าใจว่าถ้าที่ไม่อำนวยก็ต้องเดินไปได้ทุกทิศ
เวลาเดินไปสุดทางจงกรมใช้หมุนตัวกลับแล้วเดินต่อ
แต่ไม่หมุนกลับแบบทหารปึงปังหรือไม่รีบกลับ จะยืนพิจารณาอยู่บ้างก็ได้
ในขณะเดินจงกรมมีบางช่วงหยุดเดินแต่ยังบริกรรมอยู่คล้ายกับรำพึง วิธีนี้ก็มีอยู่บ้าง



การเดินจงกรมกับนั่งสมาธิจะว่าอันไหนดีกว่านั้น
มันก็ขึ้นอยู่กับความสะดวกของแต่ละราย
แต่ท่านทรงสรรเสริญว่าผู้เก่งทางเดินจงกรม ร่างกายจะกระปรี้กระเปร่า
เดินทางไกลได้ทน เพราะเป็นการบริหารอยู่ในตัว
สมาธิที่เกิดขึ้นในทางเดินจงกรมตั้งอยู่ได้นาน อาพาธก็จะมีน้อย
และพระบรมศาสดาพระองค์ท่านกล่าวว่าเราตถาคตเดินก็ดี ยืนก็ดี
นั่งก็ดี นอนก็ดี (หมายถึงนอนไม่หลับ) ภาวนาได้เสมอกันทั้งนั้น
ส่วนสาวกสาวิกาบางจำพวกบางบุคคล
เก่งทางยืนภาวนา เดินภาวนา นั่งภาวนา แปลว่าได้อิริยาบถ ๓
บางบุคคลได้แต่เดินกับนั่งกับนอน
(นอนไม่หลับ ส่วนหลับก็ให้เป็นเรื่องของการหลับไปซะ)
บางท่านนอนภาวนาไม่ได้ พอล้มนอนลงก็หลับไปซะ ไม่นานพอห้าหรือสิบนาที



มีปัญหาถามพิเศษว่า ยืน เดิน นั่ง นอน ทำชั่วได้หรือไม่
ขอตอบว่าทำชั่วได้เหมือนกัน
เพราะสามารถนึกถึงกามวิตก พยาบาทวิตก วิหิงสาวิตกได้
เมื่อเป็นดังนี้ก็ได้ความชัดว่ายืนเดินนั่งนอนภาวนาได้ทั้งนั้น
ส่วนหลับแล้วมันเป็นเรื่องของหลับไม่ต้องปรารภ
เช่น ฝันว่าได้บุญมันก็ไม่ได้ ฝันว่าได้บาปมันก็ไม่ได้
แต่ฝันบางชนิดเกี่ยวกับธรรมะก็มีอยู่มาก
เช่นพระบรมศาสดาฝันว่านอนผินหัวไปทางทิศเหนือ
ทางหัวจรดขอบจักรวาล ทางเท้าจรดขอบจักรวาล
มือด้านหนึ่งก็จรดขอบจักรวาล ด้านหนึ่งอีกก็จรดขอบจักรวาล
และปรากฏว่าได้เดินจงกรมในภูเขาหนอน แต่เท้าของพระองค์ไม่เปื้อนมูตรคูถ
และมีนกมาเคารพทั้ง ๔ ทิศ ในเวลาจวนจะสว่าง
(ได้แก่พุทธบริษัททั้ง ๔ จะเคารพพระองค์ ตอนเมื่อตรัสรู้แล้ว
จะได้เทศนาสั่งสอนเอาตามบุญกรรมแต่ละท่าน)
คงเป็นระหว่างตี ๓ แล้วพระองค์ทายตนเองว่าจะได้สำเร็จเป็นพระสัมมาสัมมาพุทธเจ้า
แล้วก็เป็นจริงดังที่ท่านแก้เอง แปลว่าก่อนรับข้าวมธุปายาสของนางสุชาดาหนึ่งวัน



- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


คัดจาก หลวงปู่หล้า เขมปตฺโต ตอบปัญหาธรรมะ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๕๓


แบ่งปันบทความนี้ให้เพื่อนๆ
Facebook! Twitter! Del.icio.us! Free and Open Source Software News Google! Live! Joomla Free PHP