ดังตฤณวิสัชนา Dungtrin's Answer

ขาดความเชื่อมั่นในตนเอง จะแก้ไขอย่างไร

ถาม - ถ้าเราเป็นคนไม่เชื่อมั่นในตนเอง โทษตัวเองเสมอๆ และมักกังวลว่าจะมีเรื่องไม่ดีเกิดขึ้นในอนาคต ไม่กล้าทำอะไรเพราะกลัวจะผิดพลาด แบบนี้ควรจะแก้ไขอย่างไรดีคะ?

การที่เราขาดความเชื่อมั่น หรือว่ามีความกังวลเกี่ยวกับอนาคต หรือว่ามีอาการโทษตัวเอง
มันสะท้อนให้เห็นว่าเรามีความรู้สึกพื้นฐานเกี่ยวกับตัวเองค่อนข้างจะเป็นลบ
และก็เหมือนเราจะมองว่า คือพูดง่ายๆ มองแทนคนอื่น
มองตัวเองเหมือนกับว่ามองจากสายตาของคนอื่นว่า เขาจะรู้สึกดูถูกเราหรือเปล่า
เขาจะรู้สึกว่าเราไม่เก่งหรือเปล่า เขาจะรู้สึกว่าเราทำอะไรแย่ๆ หรือเปล่า
นี้เป็นมุมมองเหมือนกับ พูดง่ายๆ ระแวง คอยระแวงว่าใครเขาจะมองเรายังไงนะ
ก็เลยเหมือนกับมีสายตามองตัวเอง สายตาที่สาม
สายตาของบุคคลที่สองมามองเราแทนนะครับ แทนคนอื่น
ด้วยความรู้สึกว่าเดี๋ยวจะต้องถูกว่า เดี๋ยวจะต้องถูกตำหนิ เดี๋ยวจะต้องมีความล้มเหลว
แล้วก็จะต้องเกิดความอับอายขายหน้าต่างๆ นานา

เอาละ ถามว่าจะแก้อย่างไร
เมื่อรู้ว่าลักษณะของใจมันมีความกลัว
ก็ขอให้ทราบว่าความกลัวในลักษณะนั้นเป็นจิตที่มีความฟุ้งซ่าน
ตีโจทย์ให้เป็นจิตซะ จิตที่มีความฟุ้งซ่านไปล่วงหน้า จิตที่มีความกังวลไปล่วงหน้า
เรียกว่ากำลังอยู่ในภาวะซัดส่าย ไม่มีความเป็นสมาธิ ไม่มีความนิ่ง ไม่มีความสบาย
มีแต่ความทุกข์ มีแต่ความปั่นป่วน
เราจะแก้จิตที่มันมีความฟุ้งซ่านไปในอนาคตได้อย่างไร
อันดับแรกเลยคือมองให้เห็นว่าอาการโทษตัวเอง
หรืออาการกังวลไปในอนาคตว่าตัวเองจะทำอะไรผิด
มันเป็นจินตนาการที่ทำให้จิตยื่นออกไปข้างหน้า ไม่อยู่กับปัจจุบัน
ถ้าหากว่าเราฝึกที่จะมองให้เห็นว่าจิตที่ยื่นออกไปข้างหน้านั้น
เป็นจิตที่สูญเปล่า เป็นจิตที่ไร้ประโยชน์
เป็นจิตที่มันไม่มีความหมายอยู่ในปัจจุบัน มีแต่อาการที่ปั่นป่วนไปเปล่าๆ
แล้วก็มีลักษณะที่รบกวนภาวะที่จะเป็นประสิทธิภาพเป็นสติในปัจจุบัน
มองให้เห็นบ่อยๆ มันจะเกิดความรู้สึกขึ้นมาอย่างหนึ่ง
คืออาการของจิตแบบนี้เป็นสิ่งสูญเปล่า เป็นสิ่งที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ใดๆ ทั้งสิ้น

เมื่อเห็นเป็นจิตนะว่า จิตแบบนี้เป็นจิตเสียๆ เป็นจิตที่ไม่มีประโยชน์
สิ่งหนึ่งที่จะเกิดขึ้นนะคือสติ ขึ้นมาอย่างน้อยที่สุดชั่วแวบชั่ววาบ
รู้สึกว่าเรามามัวทำอะไรที่สูญเปล่าอยู่ทำไม
เรามามัวคิด มัวปล่อยให้สภาพของจิตมันไร้ประโยชน์อยู่ทำไม
ตัวสติที่เกิดขึ้น ณ บัดนั้น
มันจะสั่งให้ตัวเองมีพฤติกรรมอีกแบบหนึ่ง มีอาการทางใจอีกแบบหนึ่ง
กล่าวคือมองตรงไปที่สิ่งที่กำลังเห็นอยู่ตรงหน้า
หรือว่าระลึกถึงภาวะของกายของใจที่มันอยู่ในปัจจุบันจริงๆ
ไม่ใช่มีอาการยื่นออกไปข้างนอกนะครับ

หลังจากที่เราสามารถรู้สึกถึงภาวะอันเป็นปัจจุบันทางกายแล้วก็ทางใจได้
ความกังวลตรงนั้นมันจะค่อยๆ เลือนไป
แต่ส่วนใหญ่นะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนที่มีความกังวลมานานๆ หลายๆ ปี
เดี๋ยวพอมันสบายขึ้นแป๊บหนึ่ง ก็จะกลับมาใหม่ ไอ้ความกังวล ไอ้ความรู้สึกไม่มั่นใจในตัวเอง
หรือว่าทำอะไรแล้วกลัวว่าจะต้องมาโทษตัวเองในภายหลัง
หรือว่าจะต้องมาถูกติถูกว่าในภายหลัง
อาการกังวลเหล่านั้น ยิ่งเราสามารถเห็นบ่อยขึ้นเท่าไหร่
เราก็จะยิ่งเป็นผู้มีสติมากขึ้นเท่านั้น
สติในที่นี้ก็คือการถอนออกมาจากสภาพจิตที่มันไร้ประโยชน์
สภาพจิตที่มันวุ่นวายซัดส่ายแล้วก็ยื่นออกไปในอนาคตอย่างไร้ค่า
เมื่อเราสามารถเห็นได้บ่อยๆ แล้วก็รู้สึกว่าแต่ละครั้งที่เห็น
มันกลับมาอยู่กับปัจจุบันได้มากขึ้น
คุณจะสังเกตเห็นอย่างนี้นะว่าทุกครั้งที่เราสามารถอยู่กับปัจจุบันได้
โฟกัส (focus) ที่อยู่กับงานตรงหน้านะ มันจะยาวขึ้นเรื่อยๆ
แทนที่ตอนแรกมีอาการยื่นไปข้างหน้าอย่างไร้ประโยชน์ ไม่มีประโยชน์อะไรเลย
กลับกลายเป็นสภาพที่สามารถโฟกัสได้นานขึ้นเรื่อยๆ
ตรงนี้เราจะเริ่มเห็นค่าของปัจจุบัน

คำว่า “มีสติอยู่ในปัจจุบัน” ได้ยินกันบ่อย
แต่มีสติอยู่กับปัจจุบันแล้วเกิดอะไรขึ้น
มีผลประโยชน์อะไรที่มันจะทำให้จิตฉลาดขึ้น แล้วก็เลือกที่จะอยู่กับปัจจุบันมากขึ้น
ก็ขอให้สังเกตตรงนี้แหละ โฟกัสที่จะอยู่กับงานตรงหน้า
หรือว่าสภาวะเฉพาะหน้า มันจะนานขึ้นเรื่อยๆ
และยิ่งคุณสามารถรู้สึกถึงโฟกัสที่นานยิ่งขึ้นเรื่อยๆ
มันก็จะมีกำลังใจ มันก็จะมีความอบอุ่นใจว่า เออ นี่มาถูกทางแล้ว
ใช้ชีวิตมาถูกทิศถูกทางแล้ว ใช้ชีวิตอย่างมีประโยชน์แล้ว
ใช้ชีวิตอย่างมีความรู้สึกว่า เออ อะไรจะเกิดขึ้นข้างหน้า
จะถูกติเตียนหรือว่าจะทำผิดทำพลาดอะไรก็แล้วแต่
แต่อย่างน้อยที่สุดนะ มันได้มีนาที มันได้มีชั่วโมงที่มีค่าขึ้นมา
แทนที่จะต้องไปถูกติข้างหน้าด้วย
แล้วก็สูญเสียเวลาที่มันเป็นปัจจุบันไปเปล่าๆ ด้วย
เสียทั้งปัจจุบัน เสียทั้งอนาคตนะ
เปลี่ยนมาเป็นว่าได้ปัจจุบัน แล้วอนาคตมันจะเสียหรือได้ยังไง ก็ช่างมัน
ช่างมันเรื่องข้างหน้า วันข้างหน้ามันดูแลตัวของมันเอง
แต่ว่าเราดูแลนาทีนี้กับชั่วโมงนี้ ให้มันมีโฟกัส ให้มันมีสาระ ให้มันมีประโยชน์ก็แล้วกันนะครับ
ตีโจทย์เป็นจิตเป็นแบบนี้ คุณจะรู้สึกว่าชีวิตง่ายขึ้น แล้วก็ทำได้จริง

---

แบ่งปันบทความนี้ให้เพื่อนๆ